KAYITLI SERMAYE SİSTEMİ

5590 sayılı Kanunun bu Kanunla değiştirilen ek 11 inci maddesindede, sözkonusu sözleşmeler için damga vergisi muafiyeti bulunduğu dikkatealınarak yeniden düzenlenmiştir. Kanunun 46 ncı maddesinin (a)bendinde yapılan değişiklikle, bent hükmünün amacına uygun biçimde, tedbirinyanı sıra ihtiyati haciz isteme yetkisi de Kurula tanınmış; tedbir vehaciz kararından sonra dava açma süresinin de, bent hükmündeki genel davaaçma süresine paralel biçimde üç ay olduğu vurgulanmıştır. Böylece Kurula,sağlıklı tespitler yaparak dava açma olanağı tanımak üzere tanınan davasüresi konusundaki olası tereddütler giderilmiştir. Maddeye eklenen üçüncü fıkra ile VergiUsul Kanununda yer alan düzenleme paralelinde, inceleme kapsamında bulunangerçek ve tüzelkişilerin gizlilik ve sır saklama gerekçeleriyle bilgi vermektenkaçınamayacakları hükme bağlanmıştır. Türkiye Sermaye Piyasası Aracı KuruluşlarBirliği, Anayasanın 135 inci maddesi anlamında kamu kurumu niteliğindemeslek kuruluşu biçiminde düzenlenerek, anayasal güvence altına alınmıştır. Maddeye eklenen (s) bendi, bir sermayepiyasası faaliyeti olan yatırım danışmanlığı dışında, yatırım tavsiyelerindebulunanların uyacakları ilke ve esasların Kurulca belirlenmesine olanaktanımaktadır. Yatırımcıların, yatırım kararlarını verirken, çeşitli yollarlayapılan yatırım tavsiyelerinden önemli ölçüde etkilendikleri gözönüne alınırsa,bu tavsiyelerin ilke ve esaslar çerçevesinde yapılmasının, yatırımcınınkorunması bakımından önemi belirgin biçimde ortaya çıkacaktır. Kurulun yapısına ilişkin olarak yapılmasıöngörülen değişiklikle, yaşanan tecrübe göz önüne alınarak, 2499 sayılıKanunla getirilmiş ve bugün yürürlükte olmayan eski sisteme dönülmüştür.Başkan ve üyelerin görev sürelerinin altı yıla çıkarılması ve üyelerinyarısının üç yılda bir yenilenmesi suretiyle, kurumsal hafızanın korunması,Kurulda istikrar ve devamlılığın sağlanması amaçlanmıştır. Kaldı ki, aynıfonksiyonlara sahip kurumlara ilişkin yurtdışı düzenlemelerde de, görevsüresi ve üyelerin yenileme sistemi benzer şekilde düzenlenmiştir. Modelinfonksiyonelliği bakımından, aynı sistemin benimsendiği Avrupa İnsan HaklarıDivanı da örnek oluşturmaktadır.

Kanunun 34 üncü maddesinindüzenlemesinde, Kanunun 3 üncü maddesinde aracı kurum ve bankalar aracıkuruluş olarak tanımlandığından, maddedeki aracı kurum ve banka ifadeleriaracı kuruluş olarak değiştirilmiştir. Maddenin (k) ve (l) bendlerinde yapılandeğişikliklerle, menkul kıymet ibaresi, daha üst kavram olması nedeniylesermaye piyasası aracı şeklinde değiştirilmiştir. (4) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bu Kanunla mülga 2499 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre Kurulda sözleşmeli olarak istihdam edilmekte olan personelin mali ve sosyal hakları ile istihdamına ilişkin diğer hususlar hakkında bu Kanunun yayımı tarihinden önce yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerinin uygulanmasına devam olunur. (3) İflas tasfiyesi sırasında iflas idaresi tarafından yapılacak hesaplamada yetki belgesi iptal tarihindeki nakit ve menkul kıymet alacak tutarı, aracı kurumların yetki belgelerinin iptal edildiği tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan Dolarına çevrilir. Bu aracı kurumların iflasının açılmasından sonra iflas tasfiyesi sırasında yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan Dolarına çevrilerek, dolar bazında asıl alacaktan mahsup edilir. Bu suretle bulunan bakiye, borç ödemeden aciz belgesine bağlandığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilir ve dördüncü fıkradaki esaslara göre hak sahiplerine ödenir\. Gerçek zamanlı bahis oranlarıyla canlı bahis yapın, anlık kazançlar elde edin. paribahis\. (4) Bu Kanunla mülga 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre kurulan İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının ve bu Kanunla mülga 2499 sayılı Kanunun 40/A maddesi uyarınca kurulan İstanbul Altın Borsasının tüzel kişilikleri Borsa İstanbul Anonim Şirketinin esas sözleşmesinin tescili ile son bulur. (3) Halka açık ortaklıkların borsada gerçekleştirilen işlemler neticesinde satın alınan paylarının pay defterine kaydedilmesinden imtina edilemez. Bu ortaklıkların borsada işlem görmeyen payları için ise 6102 sayılı Kanunun 493 üncü ve 494 üncü maddeleri uygulanır.

(11) Kurul, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. (6) Kurul, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. (6) Pay alım teklifinde bulunma zorunluluğu doğan gerçek ve tüzel kişiler ile bunlarla birlikte hareket edenlerin sahip olduğu oy hakları, Kurulca belirlenecek süre içinde bu zorunluluğun yerine getirilmemesi hâlinde kendiliğinden donar. (4) Halka açık ortaklıklar gerek bu maddede gerekse 6102 sayılı Kanunun 1524 üncü maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiş yükümlülüklerini MKK tarafından sağlanan elektronik ortam vasıtasıyla da yerine getirebilirler. (1) Sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmeler, ihraççılarca veya ilgili taraflarca kamuya açıklanır. (2) Kurul, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin nominal değerinin üzerinde olması hâlinde, ihraç olunacak payların primli fiyattan satılmasını ve yeni pay alma haklarının primli fiyattan kullanılmasını isteyebilir.

Fonun yönetimve çalışma esasları kurulca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. Borsalar umumi mağazacılık yapabilirlerve lisanslı ürün depoları da kurabilirler. Borsalar, depolarına konulan borsayatabi maddeler ile ilgili olarak, makbuz senedi, varant veya malı temsileden diğer senetler düzenleyebilirler. 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanununun3 üncü maddesinin birinci fıkrası ve dördüncü fıkrasının (a) bendi bunlarhakkında uygulanmaz. Bu senetlere bağlı mali haklar, MerkeziKayıt Kuruluşunda kayden izlenir ve senetlerini ikinci fıkradaki esaslaragöre teslim etmeleri halinde hak sahiplerinin hesaplarına aktarılır; yönetimeilişkin haklar ise Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından kullanılır. Bu senetlere bağlı malî haklar, MerkezîKayıt Kuruluşunda kayden izlenir ve senetlerini ikinci fıkradaki esaslaragöre teslim etmeleri halinde hak sahiplerinin hesaplarına aktarılır; yönetimeilişkin haklar ise Merkezî Kayıt Kuruluşu tarafından kullanılır. Borsalar, depolarına konulan borsayatabi maddeler ile ilgili olarak makbuz senedi, varant veya malı temsileden diğer senetler düzenleyebilirler. Tedricî tasfiyeye tabi tutulmayan ve haklarındaiflas kararı verilen aracı kurumlarla, ilgili mevzuat uyarınca faaliyetleridurdurulan bankaların, Fonun koruma alanı içerisinde bulunan alacaklılarınada Fondan ödeme yapılacaktır. Bu kuruluşların alacaklarına yapılan ödemelerdede, tedricî tasfiyeye tabi tutulan aracı kurumların alacaklarına ödemeyapılmasına ilişkin aşağıdaki esaslar uygulanacaktır.

(1) Kurulun en üst yöneticisi olan Başkan, Kurulun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. (5) Kurulun para, evrak ve her türlü malları devlet malı hükmündedir, haczedilemez ve rehnedilemez. (2) Başvuru üzerine kamu davası açılması hâlinde iddianamenin kabulü ile birlikte, bir örneği Kurula tebliğ edilir ve Kurul aynı zamanda katılan sıfatını kazanır. (1) Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilenler tarafından istenen bilgi, belge ve elektronik ortamda tutulanlar dâhil kayıtları hiç veya istenen şekliyle vermeyen kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. A) Henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmaz. (5) YTM’nin mal varlığı, amacı dışında kullanılamaz, teminat gösterilemez, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz. (5) MKK ve üyeleri, kayıtların yanlış tutulmasından dolayı hak sahiplerinin uğrayacağı zararlardan kusurları oranında sorumludur. (1) Borsalar, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapar ve önlemleri alırlar.

Kanunun 46 ncı maddesininbirinci fıkrasının (h) bendi uyarınca yetkileri kaldırılan aracı kurumlarıntedricî tasfiyelerine Kurulca karar verilebilir. Bu maddeye eklenen diğer fıkra ile de,izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin önlenmesi amacıyla bir hüküm öngörülmüştür.Hükme göre, izinsiz sermaye piyasası faaliyetinde bulundukları için haklarındakovuşturma yapılanların işyerleri en büyük mülkî amir kararıyla geçiciolarak kapatılabilecek, ilan ve reklamları toplatılabilecek, faaliyetleridurdurulabilecektir. Böylece tasarruf sahiplerinin aldatılmasına yönelikfaaliyetlere karşı etkin bir önlem alınabilecektir. Kanuna eklenen ve tedricî tasfiyeyi düzenleyen46/B maddesine paralel olarak, 46 ncı maddenin (h) bendinde, sermaye piyasasıkurumlarının tedricen tasfiyesine karar vermek konusunda Kurul yetkilikılınmıştır. Aracı Kuruluşlar faaliyet gösterdiklerialanlarda sermaye piyasası mevzuatıyla getirilen çeşitli disiplin hükümlerinetabi olmakla birlikte, bir kamu kurumu niteliğini haiz meslek kuruluşuçatısı altında örgütlenecek bu kuruluşların, mesleki ilkeleri işbirliğiiçerisinde geliştirmelerinin yanı sıra, mesleki araştırmalara da yönelmelerininsermaye piyasasına önemli yararlar sağlaması beklenmektedir. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,niteliği itibariyle sermaye piyasası aracıdır. Sermaye piyasası araçları,bir varlığa dayalı olarak ihraç edilmiş olsalar bile bağımsız varlığa sahipsenetlerdir. Fiziken malla doğrudan herhangi bir bağlantı içerisinde değildirler.Sahiplerine ortaklık veya alacaklılık hakkı veren senet niteliğindedirler.Sermaye piyasası aracı niteliğini haiz olan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,fizikî olarak malın işlem gördüğü ticaret borsalarına yabancıdır. Bu Kanun değişikliği ile Türkiyedesermaye piyasasında aracılık faaliyetinde bulunmaya bu Kanunla yetkilikılınmış aracı kuruluşların üye olmalarının zorunlu kılındığı, kamu kurumuniteliğinde bir meslek kuruluşu olan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı KuruluşlarBirliğinin kurulması öngörülmektedir.

Şöyle ki; SPK kaldıraçlı işlemlerde tanıtım faaliyeti yürütülüp yürütülmemesinden bağımsız olarak Türkiye’de yerleşik kişilere ilişkin yurt dışında kaldıraçlı işlem veya kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi türev araç işlemleri yapılmasını yasaklamaktadır. Söz konusu yasak Yatırım Hizmetleri Tebliğ madde 11, 15, 16 ve 20’de de açıkça öngörülmüştür. Kurulca öngörülen nitelikli çoğunlukla alınacak borçlanma aracı sahipleri kurulu kararları bu kararlara olumlu oy vermeyen borçlanma aracı sahipleri için de hüküm ifade eder. Tebliğ’in m.10/III hükmünde finansman bonosu çıkarma yetkisinin yönetim kuruluna verilebileceği açıkça düzenlenmiştir. Çıkarılan tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri tamamen satılmadıkça veya satılmayanlar iptal edilmedikçe, aynı türden yeni tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri çıkarılamaz. Yönetim kurulu esas sözleşmede hüküm bulunmak şartıyla primli hisse senedi çıkarmaya yetkilidir. Ancak çıkarılacak hisse senetlerinin itibari değerini belirleme yetkisi yoktur.

(3) Kurul, yabancı ülkelerin sermaye piyasalarında düzenleme ve denetime yetkili muadili kuruluşlardan aldığı bilgi ve belgeleri, yargı organlarının talebi veya diğer suç teşkil eden konuların kovuşturulması hâlleri hariç, bu kuruluşlarla ilgili mevzuata göre imzalanacak mutabakat zaptı çerçevesinde ilgili mercilere intikal ettirebilir ve kullanabilir.
Yönetim kurulunun almış olduğu kararlardan tescil ve ilanı zorunlu olanlar varsa bunlar tescil ve ilan ettirilir(TTK m.323,343).
(3) Halka açık ortaklıkların genel kurul toplantılarında, ortaklık merkezinin yurt dışına taşınması ile bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar hariç olmak üzere, bu Kanunda veya esas sözleşmelerinde açıkça oran belirtilmek suretiyle daha ağır nisaplar öngörülmediği takdirde, 6102 sayılı Kanunun 418 inci maddesi uygulanır.

MADDE 1- Aşağıda adları, soyadları, ticaret unvanları, yerleşim yerleri ve uyrukları yazılı kurucular tarafından Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn) hükümleri çerçevesinde ve bu konu ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak TTK’nın ani kuruluşa ilişkin hükümlerine göre bir portföy yönetimi anonim şirketi kurulmuştur. (2) Borçlanma aracı sahipleri kurulunun ihraççının yönetim kurulu tarafından veya borçlanma araçları sahipleri tarafından toplantıya çağrılmasına ve borçlanma aracı sahipleri kurulunda karar alınmasına ilişkin esasların ve şartların, ihraççı tarafından borçlanma aracı ihracı nedeniyle hazırlanan izahname ve/veya ihraç belgesinde belirlenmesi zorunludur. Halka açık bir anonim ortaklık için kayıtlı sermaye sistemine girmek ihtiyaridir[78]. Kayıtlı sermaye sistemine ihtiyari olarak girmiş olan anonim ortaklıklar SPK’dan izin almak koşuluyla, kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilirler. Ancak kayıtlı sermayeli olarak kurulmaları gereken risk sermayesi yatırım ortaklığı ile gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kayıtlı sermaye sisteminden çıkmaları söz konusu değildir. TTK hükümlerine göre, yönetim kurulu kararlarına karşı pay sahiplerinin korunabilmesi için; tedbir olarak yönetim kurulu aleyhine sorumluluk davası açılması önerilmiştir. Ayrıca yönetim kurulunun aldığı kararları genel kurula getirerek tartışma ya da yönetim kurulu kararlarına karşı ortaklığa dava açma gibi çözümler de önerilmiştir[55]. Bu nedenle kooperatifin genel kurul tutanağında açıkça bu konuda karar alıp genel kurulda oylatılması, arsanın sahibi olan yönetim kurulu üyelerinin isimlerinin tek tek tutanağa yazılması gereklidir. Portföy yöneticileri, portföyü bu kanun, 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, fon içtüzüğü, emeklilik sözleşmesi ve ilgili mevzuat hükümlerine göre yönetmekle yükümlüdür. Alınacak portföy yönetim hizmetine ilişkin esaslar bu konuda şirket ve portföy yöneticileri arasında yapılacak portföy yönetim sözleşmesi ile belirlenir. Portföy yönetim sözleşmelerinin Kurulca belirlenen asgari unsurlara uygun olması zorunludur.

Mülkiyeti İstanbul Menkul Kıymetler Borsasına ait ekli (4) sayılı listede belirtilen taşınmazlar bedelsiz olarak tapuda resen Hazine adına tescil edilir. Ekli (4) sayılı listedeki taşınmazlar, üzerindeki yapılar ile birlikte, ilk on beş yılı bedelsiz olmak üzere yirmi dokuz yıllığına doğrudan Borsa İstanbul Anonim Şirketinin kullanımına bırakılır. Borsa İstanbul Anonim Şirketinin kullanımına bırakılan taşınmazların kullanım amacı, kullanım bedeli, yapım, inşaat ve tadilat esasları ile diğer hususlara ilişkin olarak Borsa İstanbul Anonim Şirketi ile protokol yapmaya Hazine Müsteşarlığı yetkilidir. Bu fıkranın birinci cümlesi uyarınca yapılacak devir sonrasında, Hazine ve Kurula devredilen gayrimenkuller dışındaki varlıklar ile yükümlülükler arasındaki müspet fark, Borsa İstanbul Anonim Şirketinin kuruluş sermayesini oluşturur. Bu fıkra kapsamında yapılacak işlemler veraset ve intikal vergisinden, harçtan ve düzenlenecek kâğıtlar damga vergisinden müstesnadır. (9) Tedricî tasfiye sırasındaki görevlerinin ifası sebebiyle YTM kanuni temsilci, yönetici ve personeli aleyhine açılan ve açılacak her türlü tazminat ve alacak davaları YTM aleyhine açılır. YTM personeli hakkında açılacak ceza davalarında ise 133 üncü madde hükmü uygulanır. YTM personeli tedricî tasfiye işlemleri sırasında tedricî tasfiyesini yürüttükleri şirketlerin doğmuş ve doğacak kamu borçlarından, sosyal güvenlik kurumlarına olan borçlarından ve diğer mali yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz. YTM personelinin tedricî tasfiyesine karar verilen sermaye piyasası kurumlarının sermayesini kaybetmesinden ve/veya borca batık olmasından dolayı mahkemeye bildirimde bulunma yükümlülükleri yoktur. Bildirimde bulunmamaktan dolayı bu şahıslar hakkında 2004 sayılı Kanunun 179 uncu, 277 nci ve devamı maddeleri ile 345/a maddesi hükümleri uygulanmaz; haklarında 6102 sayılı Kanunun 341 inci maddesi uyarınca şahsi sorumluluk davası açılamaz. Bu fıkra hükümlerine göre istenen mal beyannamesinin en geç yedi gün içinde YTM’ye verilmesi zorunludur. YTM, yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarının malvarlıkları üzerine teminat aranmaksızın ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz kararları ile ilgililerin yurt dışına çıkış yasağı dâhil olmak üzere alacaklıların menfaati için zorunlu olan her türlü muhafaza tedbirinin alınmasını ilgili mahkemeden istemeye yetkilidir.

Yönetim kurulu yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisini pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanamaz(SerPK m.12/IV). Bu hüküm bir anonim ortaklıkta yeni pay alma hakkı sınırlandırılırken tüm pay sahiplerine eşit davranılacağı anlamına gelmez. Bir ortaklıkta birden fazla pay sahibi grubu varsa, aynı gruptaki pay sahipleri arasında eşitsizlik yapılmamalıdır[38]. Serbest fonlar daha esnek yatırım stratejisine sahip olması ile diğer fon türlerinden ayrışırlar. Yerli ve global piyasalarda hisse senetleri, tahviller, gayrimenkul ve türev araçlar gibi geniş bir varlık yelpazesi ile faaliyet gösterebilirler. Esnek yatırım stratejisi, geniş varlık çeşitlendirmesi ve daha az kısıtlamaya tabi olması sayesinde geleneksel yatırım fonlarına kıyasla getiri ve risk düzeyi daha yüksektir. Fonun yatırımcı kitlesi olarak daha büyük sermaye taahhütlerinde bulunmaya hazır sınırlı sayıda yatırımcıdan oluşur. Yapı kooperatiflerinde işyeri veya konut yapımının imkansızlaşması halinde, kooperatife ait arsayı parselleyerek, genel kurulca karara bağlanması şartıyla kura ile ortaklarına dağıtılması mümkündür. Genel kurulun bu konuda özel bir kararı olmaksızın bu tür bir işlem yapılması mümkün değildir. Bu madde kapsamında bir emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde bu madde kapsamında bir emeklilik planı var ise çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılır.